A. Alberts & H.J. Friedericy, schrijvers

 

 

 

 

Studentenweekblad Propria Cures, 20 (1961-62) 14 (20 januari)

 

Een lieve jongen

 

H.J. Friedericy, de auteur van “De eerste etappe” (Querido), vertrok in 1922 naar Indië (hij was toen 21 jaar oud) als bestuursambtenaar en diende acht jaar in Zuid-Celebes. In 1933 promoveerde hij bij prof. J.P.B. Josselin de Jong op een proefschrift over “De standen bij de Boeginezen en Makassaren”.
Onder de Japanse bezetting gevangen zittend in de Struiswijkgevangenis in Batavia begon hij, heel voorzichtig, .omdat hij zo weinig papier had, verhaaltjes te schrijven. Vrienden van hem, onder wie dr. A. Alberts, rieden hem aan daarmee door te gaan.
In 1947 verscheen van hem de roman “Bontorio, de laatste generaal”, onder het pseudoniem Merlijn. Vervolgens kwamen de boeken “Vorsten, vissers en boeren” (1957) en “De raadsman” (1958). Alle drie hebben Zuid-Celebes als plaats van handeling, en de figuren zijn meestal ook Boeginezen. De tijd in hun land doorgebracht is kennelijk voor Friedericy van zo grote betekenis geweest, hij heeft zich zo intens met de mensen daar beziggehouden, dat zijn herinneringen er ook thans nog door worden beheerst. Zijn drie eerste boeken zijn uitstekend. Friedericy heeft een eenvoudige manier van schrijven, zeer sober en direct, zonder het pathos, zonder de lievigheid, die zo vaak dierbare herinneringen kenmerken en niet te lezen maken. Als iedere goede schrijver weet Friedericy afstand te bewaren tot zijn onderwerp.

 

Zijn laatste werk, “De eerste étappe”, heeft voor een deel dezelfde kwaliteiten als de vorigen en is toch aanzienlijk minder. In een groot aantal brieven aan zijn ouders doet een jonge bestuursambtenaar, Carel Hermanides (in wie ik de jeugdige Friedericy waag te veronderstellen), verslag van zijn belevenissen op Celebes. De eerste brief is nog in Nederland geschreven, de volgende aan boord van de boot die hem naar de tropen brengt en de rest is in Indië gepost. Het karakter van Carel is open, eerlijk en niet van humor verstoken. Veel schokkends heeft hij echter nimmer te melden: hij doet de voor een eenmanshuishouden noodzakelijke inkopen, hij moet zich presenteren aan zijn meerderen, hij verhuist, neemt afscheid, viert zeven keer oud en nieuw, speelt toneel bij de plaatselijke toneelclub in Makassar, en heeft geen grotere problemen dan een HBS-er. Het ontbreken van omgang met Europese vrouwen in het algemeen, en van een vrouw voor hem in het bijzonder, beroert hem nauwelijks. Hij lacht wat áf met zijn vrienden en schrijft een paar maal “Het leven is heerliik”. Het doen en laten van deze idealistisch gezonde boy wordt na vijftig bladzijden stomvervelend. Het blijft allemaal zo fragmentarisch, het brievenprocédé van Friedericy laat zo'n brokkelige indruk achter bij de lezer, dat ik me werkelijk afvraag waarom hij Carel's peuterig wedervaren allemaal heeft opgeschreven. Zodra een verhaal belangwekkend belooft te worden is de brief uit, de werkelijke problemen van een bestuursambtenaar worden hier en daar aangestipt, maar nooit behoorlijk uit de doeken gedaan. Het blijven aanloopjes zonder dat de inspanning vergende sprong volgt. Carel Hermanides is een jongen als honderd anderen, die schrijft over “gezelzen” (p. 44) en van “tallenkant” (p. 57), die de Ambonese arts Tahitu “doktertje” noemt en de vorsten van Gowa als steunpilaren van het bestuur in ere wil herstellen. Hier en daar blijkt dat Friedericy uitstekend sfeer weet te scheppen als hij wil. “Ten slotte heb ik een Nieuwjaarstoespraak gehouden en nadat ik in tegentoespraken bedolven was onder bloemrijke vleierijen, zijn zij allen, statig schrijdend, honderd kleuren in de zon, huiswaarts getogen.” Maar het is hem niet gelukt één van de vele figuren in het boek méér dan oppervlakkig reliëf te geven: het zijn onduidelijke, eigenlijk onbelangrijke lieden gebleven, voornamelijk herkenbaar aan hun naam.

 

Met dit verder goed geschreven verhaal in brieven is Friedericy tekort geschoten.

 

HGS        

 

H.J. Friedericy, “De eerste étappe”, Em. Querido, 1961, ƒ 8,90.



 

Laatste wijziging: 09.06.2015